วันจันทร์ที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2553

「やりもらい」จะเป็นผู้ให้ เอ๊ะ! หรือจะเป็นผู้รับดี?!?! (2)

ระหว่างที่เก็บตัวอย่างรูปประโยคที่มีไวยากรณ์เรื่อง やりもらいอยู่นั้น ก็เกิดคำถามขึ้นในใจอยู่สองสามข้อ คำถามนี้ไม่เกี่ยวกับเรื่องคำช่วย เพราะเรื่องคำช่วยเป็นอะไรที่ตายตัวอยู่แล้ว แต่เกี่ยวกับเรื่องหลักการใช้ที่ไม่มีบอกในตำรา อาจเป็นเพราะในตำรายังกล่าวไม่หมด หรือ กล่าวเพียงคร่าวๆเท่านั้น นอกจากนี้ยังมีคำถามเกี่ยวกับเรื่องกาลเทศะ ว่าตกลงเราจะใช้ やりもらい ได้เมื่อใดบ้าง มีกฎเกณฑ์ตายตัวบอกหรือไม่


หรือว่าแล้วแต่ตัวบุคคลว่าจะเลือกใช้เมื่อใด หรือเป็นเรื่องที่ต้องอาศัยความคุ้นเคย เคยชินแล้วใช้ Sense เอา เป็นเรื่องที่ไม่สามารถอธิบายออกมาคำพูด เป็นลายลักษณ์อักษรได้หรืออย่างไร

หลังจากที่เก็บตัวอย่างประโยคมาได้พอสมควร ก็เข้าใจในแบบของตัวเอง บางทีเรื่องที่ในตำราบอกไว้ เราก็ใช้วิธีอธิบายให้ตัวเองฟังใหม่โดยเลือกใช้คำใหม่ที่เราเข้าใจเองได้ดีกว่าและง่ายกว่า ซึ่งก็ไม่สามารถพูดได้ว่าสิ่งที่เราเข้าใจนั้นถูกต้องแล้ว อาจจะผิดก็ได้ แต่ก็จะขอเล่าสิ่งที่เราเข้าใจให้ฟัง เผื่อใครจะมีความคิดเห็นดีๆมาเสนอ เพิ่มเติม แก้ไข หรือแลกเปลี่ยนกัน ซึ่งจะขอกล่าวทีละประเด็นไป

1.ตามตำราบอกไว้ว่า คำกิริยากลุ่มもらう、くれる ใช้เมื่อผู้รับได้ผลประโยชน์ จึงสงสัยเมื่อไปเจอประโยคตัวอย่างที่ว่า

シスターアンジェラは僕が負けたら、喜んでくれますか。
ถ้าผมแพ้ ซิสเตอร์แองเจลล่าจะดีใจรึเปล่าครับ

ทั้งๆที่การแพ้ไม่น่าจะเป็นผลประโยชน์กับผู้พูด แต่ทำไมถึงใช้กิริยา くれる ได้
แต่ก็มาเข้าใจภายหลังว่า ผลประโยชน์ของผู้พูด คือการที่ซิสเตอร์ดีใจ เพราะว่าผู้พูดชอบซิสเตอร์อยู่ จึงอยากทำให้ซิสเตอร์ดีใจ

สรุปคือ คำกิริยาเหล่านี้ แสดงความปรารถนาของผู้พูด แม้ว่าในประโยคจะมีเนื้อหาในแง่เสียผลประโยชน์ หรือแง่ลบก็ตาม แต่หากผู้พูดเลือกใช้คำกิริยากลุ่มนี้ก็แสดงว่าผู้พูดปรารถนาให้เป็นไปตามนั้น

2. เจอตัวอย่างประโยคที่ชวนให้คิดว่า มีสำนวนตายตัว ที่มีคำ やりもらい ประกอบอยู่ด้วยรึเปล่า ตัวอย่างนั้นก็คือ

気に入っていただけました?
สนใจรูปนั้นเหรอคะ
(เจ้าของภาพเดินเข้ามาหาแขกที่กำลังดูรูปๆหนึ่งอยู่ในแกลอรี่)

สงสัยว่าเวลามีลูกค้ามีท่าทางสนใจในสินค้า ไม่ว่าจะสินค้าอะไรก็ตาม เราจะสามารถใช้ประโยคตัวอย่างนี้ได้หรือไม่ โดยส่วนตัวแล้วคิดว่าได้

อย่างไรก็ตาม เราก็จดจำประโยคนี้ไปเรียบร้อยแล้ว เพราะคิดว่าเป็นประโยคที่มีประโยชน์ทีเดียว จัดว่าเป็นประโยคหากินได้

3. เพื่อจะทราบความรู้สึก ความปรารถนาที่แท้จริงของผู้พูดแล้ว เราต้องสังเกตน้ำเสียงของผู้พูด เพราะเนื่องจากวัฒนธรรมการถ่อมตนของชาวญี่ปุ่นที่ใช้คำสุภาพอยู่ตลอดเวลาแม้กระทั่งเวลาโกรธ หรือไม่พอใจ หากเราแปลความหมายจากคำพูดเพียงอย่างเดียวอาจทำให้เข้าใจความรู้สึกของผู้พูดบิดเบือน ผิดเพี้ยนไปได้

ฉะนั้น น้ำเสียง และ ท่าทาง จึงมีประโยชน์มากในการสื่อสาร นั่นเอง ยกตัวอย่างเช่น ตัวอย่างประโยคที่ว่า

悪いけど、やっぱり砂子ちゃんには最高にきれいに同窓会に行ってもらうから。
ไม่รู้แหละ ยังไงก็จะให้ซุนะโกะจังไปงานเลี้ยงรุ่น แล้วก็ต้องสวยที่สุดในงานด้วย
(ผู้ฟังเป็นคนเดียวที่เห็นว่าไม่จำเป็นต้องแต่งตัวสวย คัดค้านการแต่งตัวสวย)

ผู้พูดใช้น้ำเสียงเอาแต่ใจ เชิงบังคับผู้ฟัง ยังไงๆก็จะให้เป็นอย่างที่ว่า แต่ก็ยังใช้รูป ~てもらうตามมารยาท ทำให้ดูอ่อนลง ไม่กระด้างกระเดื่องเกินไป

4. เราไม่จำเป็นต้องแปลคำ やりもらい ทุกครั้งไปก็ได้ เพราะการแปลตรงตัวนั้นนอกจากจะฟังดูไม่เป็นธรรมชาติแล้ว ยังอาจทำให้ความหมายผิดเพี้ยนไปก็เป็นได้

จากตัวอย่างประโยคที่เราหามาได้ มีไม่น้อยเลยทีเดียวที่เราคิดว่าไม่ควรจะแปลตรงตัว

เราควรใช้ประโยชน์จาก คำ やりもらい เพื่อให้เข้าใจความรู้สึกของผู้ส่งสาร นึกภาพตาม เป็นอิสระจากตัวอักษร แล้วแปลตามภาพที่เราเห็นนั้น

5. เราสามารถผันคำกิริยา やりもらいได้ทุกรูปแบบ ผันได้ทุกคำกิริยา แล้วแต่ว่าเราต้องการจะสื่อแบบไหน แต่ต้องระวัง เพราะความที่มันซับซ้อน อาจทำให้สื่อสารผิด หรือผู้ฟังอาจเข้าใจเราผิดได้ ต้องรอบคอบก่อนจะเลือกใช้คำใดๆไปผันเป็นรูปใดๆ

จากการเก็บตัวอย่างประโยคนี้ พบคำ やりもらい ที่ผันรูปไปต่างๆนานา หลายประโยคที่ฟังแล้วก็คิดว่า ผันอย่างนี้ก็ได้ด้วยเหรอเนี่ย ในที่นี้จะขอเรียกการผันเหล่านี้ว่า "ลูกเล่น" ก็แล้วกัน

สำหรับชาวต่างชาติอาจจะเข้าใจ "ลูกเล่น" เหล่านั้นยากหน่อย หรือ อาจต้องใช้เวลาคิดนานหน่อย เพราะในตำราเรียน ตัวอย่างประโยคที่ใช้ส่วนใหญ่จะผันเป็นรูปซ้ำๆ เดิมๆ คนไม่เคยฟัง ยังไม่ชำนาญ ก็อาจจะงง แต่เรื่องอย่างนี้เราฝึกกันได้ เพราะฉะนั้น เพื่อให้เราเล่น "ลูกเล่น" ได้ และเพื่อให้เข้าใจ "ลูกเล่น" ของคนญี่ปุ่น สามารถพูดโต้ตอบ "ลูกเล่น" เหล่านั้นได้อย่างธรรมชาติ เราก็ต้องหมั่นสังเกต หมั่นฝึกฝนกันต่อไป

6. สืบเนื่องจากประเด็นที่ 5 เราพบว่าในบริบทหนึ่งๆ ไม่จำเป็นว่าจะใช้กลุ่มคำ やりもらいได้เพียงกลุ่มเดียว กล่าวคือ ในบริบทเดียวกันนั้น เราอาจพูดได้สองแบบโดยใช้กิริยาต่างกลุ่มกัน แล้วแต่เราจะเล่น ลูกเล่น ยกตัวอย่างเช่น

เราอาจพูดว่าねえ、俺のことどう思ってって,聞いてもらってもいい?หรือ
ねえ、俺のことどう思ってって,聞かせてくれない?ก็ได้
และเราอาจพูดว่า 読んでもらえませんか。หรือ 読んでくれませんか。ก็ได้ เป็นต้น ทั้งนี้ต้องผ่านการคิดอย่างรอบคอบแล้วถึงสถานะของผู้ฟัง และ ผุ้พูด

ตอนเขียนไดอารี่ก็เลยถือโอกาสใส่ "ลูกเล่น" ที่อาจจะฟังดูแปลกๆลงไปบ้าง แต่ก็คิดว่าไม่น่าจะผิดไวยากรณ์อะไร กลัวก็แต่จะผิดเรื่องคำช่วยนี่เอง

「やりもらい」จะเป็นผู้ให้ เอ๊ะ! หรือจะเป็นผู้รับดี?!?!

ไม่ได้เข้ามาอัพ blog เสียนาน จนอดคิดไม่ได้ว่าเป็น blog ร้างไปเสียแล้ว

อย่างไรก็ตาม กรุณาพร กลับมาแล้วค่ะ

วันนี้จะขอเข้ามาเล่าเกี่ยวกับไวยากรณ์ภาษาญี่ปุ่นเรื่องหนึ่ง นั่นก็คือ やりもらい หรือ การใช้คำกิริยา “ให้” และ “รับ” นั่นเอง

ในระหว่างที่กำลังทำพอร์ทฟอร์ลิโอ ก็ค้นเจอหนังสือเล่มหนึ่งที่ได้มาเมื่อสมัย ม.ปลาย หนังสือชื่อว่า คำกิริยาภาษาญี่ปุ่นน่ารู้ เขียนโดย ผ.ศ. นฤมล ลี้ปิยะชาติ ภาควิชาภาษาตะวันออก คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา เขียนขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2543 หนังสือเล่มนี้มีบทที่อธิบายไวยากรณ์เรื่อง やりもらい อยู่ จึงถือโอกาสนี้ สรุปเนื้อหาจากในหนังสือ มาเผยแพร่อีกทอดหนึ่ง

ในภาษาญี่ปุ่นมีคำกิริยาชุดหนึ่งที่มีความหมายเกี่ยวกับการให้และการรับ เป็นชุดคำกิริยาที่มีความหมายเกี่ยวข้องกับการให้และรับอยู่หลายตัว ด้วยเหตุที่มีอยู่หลายตัวนี้เอง ทำให้คำกิริยาชุดนี้เป็นเรื่องยากสำหรับคนไทย เพราะคนไทยมีเพียงสองคำ คือ “ให้” และ “รับ” เท่านั้น ไม่มีข้อแตกต่างในการใช้คำที่เกี่ยวข้องกับผู้ให้หรือผู้รับแต่อย่างใด กล่างคือ ไม่ว่าใครจะเป็นผู้ให้ ใครจะเป็นผู้รับ ก็ใช้คำเดียวกันหมด แต่ภาษาญี่ปุ่นจะแบ่งคำกิริยาชุดดังกล่าวตามลักษณะความหมาย จะขออธิบายทีละชุดไป

やる、あげる、さしあげる
ทั้งสามคำนี้มีความหมายเดียวกันคือ “ให้” แต่ต่างกันที่ระดับของความสุภาพ

やる ใช้กับผู้ที่ด้อยกว่าทั้งวัยวุฒิ คุณวุฒิ ชาติวุฒิ เป็นลักษณะการให้ในแนวดิ่งจากบนลงล่าง เช่น เจ้านายให้ลูกน้อง คนให้อาหารสัตว์เลี้ยง เป็นต้น

あげる เป็นคำกลางๆ ใช้ได้ทั่วไป ใช้ได้ทั้งกับผู้ที่มีอายุน้อยกว่า จนถึงผู้ที่มีอายุมากกว่า

さしあげる ใช้ในกรณีที่ต้องการความสุภาพมาก ใช้กับผู้ที่มีอายุมากกว่า เป็นการให้ในแนวตั้ง จากข้างล่างยกขึ้นข้างบน หากเปรียบเป็นภาพก็เหมือนการยกของขึ้นศีรษะ แสดงความเคารพอย่างยิ่งในการใช้คำนี้

ประเด็นสำคัญของกิริยาชุดนี้คือ “เราเป็นผู้ให้” หรือ “คนอื่นให้คนอื่น” กล่าวคือ ผู้รับต้องเป็นคนอื่นที่นอกเหนือจาก “ตัวฉัน” “พวกฉัน” “พวกเรา” โครงสร้างของประโยค จะเป็นดังนี้

ประธาน(ผู้ให้) กรรมรอง(ผู้รับ) กรรมตรง あげる。ยกตัวอย่างเช่น

私は彼女に花をあげました。
私は猫にえさをやりました。
私は先生に本を差し上げました。
山田さんは田中さんに切符をあげました。

くれる、くださる
คำกิริยาชุดนี้จะแสดงให้เห็นว่า “ผู้อื่น” ซึ่งทำหน้าที่เป็นประธานของประโยคได้ให้อะไรบางอย่างแก่เรา “ตัวฉัน” “พวกฉัน” “พวกเรา” เป็นฝ่ายได้รับประโยชน์ มีโครงสร้างของประโยคเหมือนกับคำกิริยาในชุดแรก คือ
ประธาน(ผู้ให้) กรรมรอง(ผู้รับ=เรา) กรรมตรง くれる。 ยกตัวอย่างเช่น

田中さんは私にりんごをくれました。
近所のおばあさんは母にみかんをくれました。

การใช้คำกิริยาชุดนี้แสดงให้เห็นว่าผู้อื่นได้กรุณาให้อะไรบางอย่างแก่เรา หรือ ทำอะไรบางอย่างให้เรา แสดงให้เห็นถึงความกรุณาของผู้ให้ สะท้อนให้เห็นถึงวัฒนธรรมความอ่อนน้อมถ่อมตน ยกย่องผู้อื่น ของคนญี่ปุ่น

เนื่องจาก กรรมรอง(ผู้รับ=เรา) ของกิริยาชุดนี้มักจะเป็น 私จึงอาจพบประโยคที่ละกรรมรองบ่อยครั้ง เช่น

友達はケーキをくれました。
山本さんがくれたネクタイはこれです。

ในประโยคเหล่านี้จะเป็นที่เข้าใจกันอยู่แล้วว่า ผู้รับคือ 私

ต่อไปนี้คือตัวอย่างประโยคกรณีที่ผู้รับไม่ใช่ 私

田中さんはあなたに何をくれましたか。
田中さんは姉にお土産をくれました。

ทั้งสองประโยคข้างต้น ผู้รับไม่ใช่私แต่มีความสัมพันธ์กับ 私 จึงจัดว่าเป็นกลุ่มเดียวกับผู้พูด ในขณะเดียวกันก็แสดงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ระหว่าง ผู้รับ กับ ผู้ให้ ว่าเป็นคนอื่นที่จัดว่าอยู่คนละกลุ่มกันด้วย

สำหรับคำกิริยา くださるมีวิธีใช้เช่นเดียวกับ くれる ต่างกันที่ระดับความสุภาพ
くださる ใช้เพื่อแสดงความสุภาพ ควรใช้ในกรณีที่ผู้ให้มีอาวุโสสูงกว่า เช่น

先生はペンをくださいました。
社長は父にネクタイをくださいました。

もらう、いただく
คำกิริยาชุดนี้ มีความหมายว่า “รับ” ประธานของประโยคเป็นผู้ได้รับมาจากผู้อื่น ส่วนใหญ่จะใช้เพื่อบอกว่า ฉันได้รับอะไรจากผู้อื่น จะไม่พูดว่า ใครได้รับอะไรจากฉัน เป็นลักษณะการถ่อมตนอย่างหนึ่งของคนญี่ปุ่นที่ต้องการจะบอกว่า ผู้พูดได้รับความกรุณาจากผู้อื่น สะท้อนให้เห็นถึงความรู้สึกในบุญคุณเช่นเดียวกับคำกิริยา くれる

คำกิริยาชุดนี้ แสดงให้เห็นว่าเรา “ตัวฉัน” “พวกฉัน” “พวกเรา” ซึ่งเป็นประธานของประโยคได้รับอะไรบางอย่างจากผู้อื่น มีโครงสร้างประโยค ดังนี้
ประธาน(ผู้รับ) กรรมรอง(ผู้ให้) に/から กรรมตรง もらう。 ในกรณีที่ผู้รับเป็น ฉัน อาจละประธานได้ ยกตัวอย่างเช่น

友達から花をもらいました。
山田さんはりーさんに何をもらいましたか。
山田さんからもらったネクタイはこれです。

สำหรับคำกิริยา いただく มีวิธีการใช้เช่นเดียวกับ もらう ต่างกันที่ความสุภาพ
いただく ใช้เพื่อแสดงความสุภาพในกรณีที่ผู้ให้มีอาวุโสสูงกว่า เช่น

先生から本をいただきました。
先生にいただいたりんごはとてもおいしかったです。

กิริยาทั้งสามชุดนี้ ยังใช้ร่วมกับกิริยารูป ~てเพื่อให้เกิดความหมายว่า ทำอะไรให้แก่ใครได้อีกด้วย โดยใช้หลักไวยากรณ์เดิมที่ได้กล่าวแล้วข้างต้น

~てやる、~てあげる、~てさしあげる
ส่วนใหญ่ใช้พูดเพื่อบอกเล่าว่า มีใครทำอะไรให้แก่ใคร หากจะใช้ในความหมายว่า ทำอะไรให้ผู้ฟังโดยตรง จะไม่นิยมพูดกับผู้ใหญ่ หรือผู้ที่อาวุโสกว่า เพราะจะเหมือนเป็นการพูดเอาบุญคุณว่า ฉันทำอะไรให้คุณนะ เช่น

お前にお金を借りてきてやる。
ฉันจะไปขอยืมเงินมาให้แก
田中さんはリーさんに漢字を書いてあげました。
คุณทะนะกะเขียนตัวอักษรคันจิให้คุณลี

田中さんは社長に会社の中をご案内して差し上げました。
คุณทะนะกะนำท่านประธานชมภายในบริษัท

~てくれる、~てくださる
ใช้เพื่อบอกว่า มีใครทำอะไรให้แก่ฉัน เราได้รับผลประโยชน์ โดยมีหลักการใช้เดียวกันกับที่กล่าวแล้ว
あなたの貸してくれた本は面白かったです。
หนังสือที่คุณให้ฉันยืมสนุก
課長は駅まで私の荷物を持ってくださいました。
หัวหน้าแผนกถือของให้ฉันถึงสถานี

~てもらう、~ていただく
ใช้เพื่อบอกว่า ฉันได้รับการทำอะไรบางอย่างจากผู้อื่น แสดงความถ่อมตน เช่น

この時計は父に買ってもらいました。
พ่อซื้อนาฬิกาเรือนนี้ให้
助けていただきましてありがとうございます。
ขอขอบพระคุณที่ท่านช่วยเหลือ
私がご案内させていただきませんか。
ขอให้กระผมได้นำท่านเที่ยวได้หรือไม่

ประโยคท้ายนี้เป็นกรณีพิเศษ คือ ใช้กิริยา させる ตามด้วย いただく ใช้เพื่อแสดงความสุภาพอย่างมากในการจะเสนอตัวทำอะไรให้ใคร ฉันได้รับอนุญาตให้ทำอะไรให้ ไม่ใช่ว่าฉันบังอาจไปทำให้เอง คำกิริยา させる นี้ยังสามารถใช้ร่วมกับทั้งชุดคำกิริยา あげる และชุดくれる ได้เช่นกัน

การใช้กิริยา “ให้” และ “รับ” เหล่านี้ยุ่งยากตรงที่มีความหมายของคำกิริยาเป็นสำคัญ ก่อนเลือกใช้คำกิริยาตัวใดจำเป็นต้องคำนึงถึงว่าใครควรเป็นประธานของประโยค เราควรจะเป็นผู้ให้หรือผู้รับ ควรจะใช้คำกิริยาชุดใด หรือ ตัวใดเพื่อแสดงความสุภาพ เพื่อให้เกิดความรู้สึกที่ดีต่อทั้งผู้พูดและผู้ฟังต่อไป